Zonguldak’ın Tarihçesi ve Kuruluş Özellikleri
Zonguldak, bölgesindeki en eski yerleşimlerin Neolitik Çağ’a kadar uzandığı düşünülmektedir. Ancak bölge, tarih öncesi dönemlerden itibaren çeşitli kültür ve medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Antik çağlarda bölge, Paflagonya ve Bitinya gibi antik bölgelerin bir parçasıydı ve bu dönemlerde de yerleşim görmüştür.
Zonguldak’ın tarihi, MÖ 1200’lere kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Bölgede ilk yerleşimciler, ağırlıklı olarak Frig oymaklarından oluşan Ege göç kavimleridir. Bu göçmenler, Trakya üzerinden İç Anadolu’ya yayılırken Zonguldak ve çevresine de yerleşmişlerdir.
Zonguldak’ın bilinen en eski adı “Sandraka” veya “Sandrake”dir. Bu adın, bölgeden akan Sandra Çayı’ndan türediği düşünülmektedir. Bir diğer görüşe göre ise, Göldağı’nın nirengi noktası alınarak “Zone Ghuel Dagh” (Göldağı kesimi veya bölgesi) ismi verilmiş ve zamanla bu isim “Zonguldak”a dönüşmüştür.
Zonguldak’ın tarihi boyunca birçok farklı uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. MÖ 7. yüzyılda Yunan kolonizasyonu, Pers egemenliği, Büyük İskender’in seferi, Anadolu Selçukluları, Cenevizliler ve Candaroğulları bölgede hakimiyet kuranlar arasındadır. 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Amasra’yı fethetmesiyle birlikte Zonguldak ve çevresi Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Zonguldak’ın kuruluşunda ve tarihi boyunca en önemli etken kömür madenciliği olmuştur. Bölgede kömür yatakları 1820’lerde keşfedilmiş ve 1848’de ilk maden ocağı işletilmeye başlanmıştır. Madencilik faaliyetleri, şehrin hızlı bir şekilde gelişmesine ve nüfusunun artmasına neden olmuştur.
Zonguldak’ın kuruluşu ve tarih sahnesine çıkışı, özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında kömür madenciliğinin başlamasıyla şekillenmiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde, 1829 yılında bölgede kömür yataklarının keşfi ile birlikte Zonguldak, önemli bir madencilik merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde, bölgeye yerli ve yabancı işçilerin akın etmesiyle nüfusu hızla artmış ve kentleşme süreci başlamıştır.
Zonguldak’ın Tarihsel Özellikleri:
- MÖ 1200’lerden itibaren yerleşim yeri
- İlk adı “Sandraka” veya “Sandrake”
- Göldağı’ndan türeyen “Zone Ghuel Dagh” ismi
- Kömür madenciliğinin merkezi
- 1848’de ilk maden ocağının açılması
- Hızlı nüfus artışı ve şehirleşme
- Farklı uygarlıkların izlerini taşıyan tarihi yapılar
- Kozmopolit bir şehir kültürü